تومور استخوان یا سرطان استخوان چیست؟
به رشد غیر طبیعی بافت و سلول‌ها در استخوان، تومور استخوان گویند که به دو نوع تومور استخوانی خوش خیم (غیر سرطانی) و تومور استخوانی بدخیم (سرطانی)، تقسیم‌بندی می‌شوند. در واقع سرطان استخوان در صورتی که بیمار درگیر تومور بدخیم باشد، اتفاق افتاده است و منشا ابتلا، معمولا به دلیل ایجاد سرطان در قسمت‌های دیگری از بدن مانند ریه، سینه، تیروئید، کلیه و پروستات است.
متاسفانه تومورهای استخوانی این قابلیت را دارند که هر استخوان دیگر از بدن را درگیر کرده یا در آن‌ها رشد کنند؛ ممکن است این درگیری سطح استخوان باشد یا تا مغز استخوان (مرکز استخوان)، پیشروی کند. حتی اگر تومور خوش خیم باشد و در حال رشد، بافت‌هایی که سالم هستند را تخریب می‌کنند، استخوان را ضعیف کرده و در نهایت خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد. تومورهای تهاجمی می توانند منجر به ناتوانی یا مرگ شوند، به ویژه اگر علائم و نشانه‌ها نادیده گرفته شوند.
علل ایجاد تومورهای استخوانی
علت ایجاد تومورهای استخوانی در اغلب موارد ناشناخته است. البته این بیماری معمولا در مناطقی از استخوان که به سرعت رشد می‌کنند، رخ می‌دهند. برخی از علل احتمالی ایجاد تومورهای استخوانی عبارت‌اند از:
ژتنیک: افرادی که یکی از اعضای خانواده به این بیماری مبتلا باشد، نسبت به سایرین بیشتر در خطر ابتلا قرار دارد.
قرارگیری در معرض تابش-تشعشع (پرتودرمانی)؛
جراحات (واردشدن آسیب به استخوان)؛
علائم تومور استخوان
معمولا بیمارانی که به تومور استخوان مبتلا می‌شوند، از درد مبهمی در استخوان شکایت دارند؛ اما علائم دیگر این بیماری با توجه به محل بروز آن و همچنین اندازه تومور متفاوت است. در برخی از موارد هم ممکن است بیمار متوجه هیچ دردی نشود. در این نوع تومور، معمولا فرد دچار علائم زیر است:
این نوع افراد معمولا دچار تومورهای استخوانی خوش خیم یا غیر سرطانی هستند و تنها راه تشخیص آن‌ها استفاده از اسکن تصویربرداری است. به طور کلی در صورتی که همراه با موارد بالا علائم زیر را نیز مشاهده کردید، حتما به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید تا مورد آزمایش و بررسی قرار گیرید:
دردی که در استخوان شما را آزار می‌دهد.
بروز تورم و حساسیت به لمس در نزدیکی قسمتی که آسیب دیده است.
ضعیف شدن تدریجی استخوان که در نهایت باعث شکستگی شود.
انواع سرطان استخوان
همانطور که پیش‌تر هم توضیح دادیم، هر توموری را نمی‌توان سرطان نامید. انواع تومورهای استخوانی خوش خیم و تومورهای استخوانی بدخیم عبارت‌اند از:
تومورهای استخوانی خوش خیم
تومورهای استخوانی خوش خیم یا غیر سرطانی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر است:
کسیت استخوانی آنوریسمال
یکی از انواع تومور استخوانی خوش خیم، کیست انوریسمی یا انوریسمال است که می‌تواند در هر استخوانی رشد کند، اما معمولا در بیشتر مواقع در متافیز استخوان‌های بلند مربوط به اندام تحتانی دیده می‌شوند. هرچند هنوز نتوانستند دلیل بروز آن را به صورت دقیق بیان کنند؛ اما برخی از متخصصان معتقد هستند که ممکن است در صورتی که ضربه شدیدی به استخوان وارد شود، این بیماری ایجاد شود. در این بیماری شما شاهد یک ناهنجاری در رگ‌های خونی مغز استخوان خواهید بود که متاسفانه با سرعت زیادی رشد می‌کند و ممکن است بر صفحات رشد هم اثرات بسیار منفی ایجاد کند.
استئوکندروما
استئوکندروما یا اگزوستوز، در واقع یک توده استخوانی متورم و برجسته است که در سطح استخوان رخ می‌دهد. معمولا رشد این توده استخوانی در کوکان و نوجوانان و در استخوان‌های بازو، پا و در کل استخوان‌های بلند، تا زمان بلوغ ادامه دارد. استئوکندروما را می‌توان شایع‌ترین تومور از نوع استخوانی خوش خیم دانست که نزدیک به ۴۰ درصد از مبتلایان به انواع تومور خوش خیم، به آن مبتلا می‌شوند.
فیرودیسپلازی
فیبرودیپلازی یک جهش ژنی است و در آن استخوان‌ها را از شکل ابتدایی خود به صورت فیبری و آسیب‌پذیر در برابر شکستگی تبدیل می‌کند. این یک بیماری نادر است که در آن به جای اینکه بافت طبیعی استخوان رشد کند، بافت فیبروزی رشد می‌کند. در واقع زمانی که استخوان رشد می‌کند، بافت فیبروزی هم به رشد خود ادامه می‌دهد و بزرگ می‌شود و این عمل باعث ضعیف شدن استخوان می‌شود. معمولا این بیماری در استخوان صورت، جمجمه، استخوان ران پا، ساق پا، لگن، دنده‌ها و بالای بازو رخ می‌دهد.
تومورهای سلول غول پیکر
تومورهای سلول غول‌پیکر یا GCT از نوع خوش خیم ولی متاساتاز هستند و معمولا در بزرگسالان شاهد آن هستیم. رشد قابل توجه و سریعی در قسمت انتهای گرد استخوان دارند و با اینکه درصد کشندگی آن‌ها بسیار بسیار پایین است، اما ممکن است با اختلال استخوانی در نقاط پری ارتیکولار باعث ایجاد مشکل شوند.
آنکندروما
کیست غضروفی است که در داخل مغز استخوان شروع به رشد می‌کند. این توده را بیشتر در استخوان‌های دست و پا می‌بینیم. البته ممکن است در استخوان‌های بلند مانند ران پا و بازوی دست هم مشاهده شوند.
تومورهای استخوانی بدخیم
تومورهای استخوانی بدخیم که به نوع سرطانی شناخته می‌شوند نیز به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. در علم پزشکی، سرطان استخوان به صورت اولیه یا ثانویه معرفی شده است. در واقع سرطان استخوان اولیه از استخوان شروع می‌شود و تقریبا غیر معمول است و به انواع کندروسارکوم، سارکوم یوئینگ و استئوسارکوم که متاسفانه از تومورهای بدخیم اولیه هستند، تقسیم‌بندی می‌شود. سرطان استخوان ثانویه نیز از قسمت‌های دیگری از بدن شروع می‌شود و پس از درگیری، متاستاز استخوانی رخ می‌دهد. به بیانی ساده‌تر متاستاز استخوانی زمانی رخ می‌دهد که فردی به انواع سرطان ریه، پستان، پروستات، تیروئید و… در قسمت‌های دیگر بدن مبتلا می‌شود؛ سپس سلول‌های سرطانی از طریق خون و سیستم لنفاوی به استخوان وارد می‌شوند و پس از رشد در استخوان، به اصطلاح پزشکی متاستاتیک استخوان یا سرطان ثاویه استخوان ایجاد می‌شود. در ادامه انواع تومور سرطانی اولیه و ثانویه را معرفی می‌کنیم.
استئوسارکوم
سارکوم استخوانی اغلب در سنین ۱۰ تا ۱۹ سالگی رخ می‌دهد. محل ابتلا معمولا در لگن، شانه، زانو و بازو نسبت به سایر بخش‌های استخوان شایع‌تر است. این یک نوع سرطان استخوان اولیه است.
کندروسارکوم
معمولا بعد از سن ۴۰ سالگی و در بین افراد میانسال رخ می‌دهد و این بیماری در غضروف شروع می‌شود. این بیماری در لگن و شانه‌ها بیشتر مشاهده می‌شود. این یک سرطان استخوان اولیه است.
سارکوم یوئینگ
این نوع از سرطان سارکوم اغلب در کودکان و نوجوانان زیر ۱۹ سال مشاهده می‌شود. ابتلای سارکوم یوئینگ در پسران بیشتر از دختران است. معمولا این بیماری در استخوان‌های بلند مانند پا، لگن، ستون فقرات، دنده‌ها، بازوها و جمجمه ایجاد می‌شود. این یک سرطان استخوان اولیه است. بهتر است از کودکی فرزند خود را تحت نظر بهترین دکتر ارتوپد کودکان در تهران یا شهر خود قرار دهید تا از بروز بیماری های مربوط به استخوان جلوگیری نمایید.
مولتیپل میلوما از شایع‌ترین سرطان استخوان ثانویه است که به شکل تومور در مغز استخوان ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر افراد مسن را درگیر می‌کند.
نحوه تشخیص تومور استخوانی
معاینه پزشک
عفونت، شکستگی در اثر فشار و دیگر بیماری های غیر توموری می توانند بسیار مشابه تومور باشند و آن را تداعی کنند. برای اطمینان از وجود تومور استخوانی ، پزشک شما یک ارزیابی کامل را انجام خواهد داد و تعدادی آزمایش را درخواست خواهد کرد.
سابقه پزشکی
به عنوان بخشی از معاینه، پزشک شما از شما یک سابقه پزشکی کامل خواهد گرفت. او از شما درباره سلامت کلی بدنتان، داروهایی که مصرف می کنید و علائم حال حاضر شما خواهد پرسید. پزشک شما همچنین از شما خواهد پرسید که آیا شما یا اعضای خانواده شما سابقه ای از تومور یا سرطان داشته اید یا خیر.
معاینه بالینی
پزشک شما با تمرکز بر روی تومور معاینات بالینی را انجام خواهد داد. او به دنبال موارد زیر خواهد گشت:
تورم یا درد در ناحیه تومور
تغییرات در پوست آن ناحیه
وجود توده
هر گونه اثر که ممکن است تومور بر روی مفصل های نزدیک گذاشته باشد
در برخی موارد، پزشک شما دیگر اعضای بدنتان را بررسی می کند تا وجود دیگر تومورهایی که میتوانند به استخوان گسترش یابند را رد کند.
آزمایشات تومور استخوانی
عکس رادیولوژی
عکس رادیولوژی یک عکس از ساختمان های متراکم همچون استخوان فراهم می آورد. در بیشتر موارد، پزشک شما دستور عکس رادیولوژی را برای کمک به تشخیص تومور استخوانی می دهد. انواع مختلف تومور ممکن است در عکس رادیولوژی متفاوت به نظر برسند. برخی از تومور ها استخوان را از بین می برند و برخی در آن یک حفره ایجاد می کنند. برخی دیگر باعث تشکیل استخوان اضافی می شوند. برخی ممکن است هر دو کار را انجام دهند.
دیگر عکس برداری ها
در صورت نیاز، پزشک شما یک عکس MRI یا CT Scan یا اسکن استخوان درخواست می کند تا تومور شما را بیشتر ارزیابی کنید.
نمونه برداری
ممکن است جهت تایید تشخیص تومور استخوانی نیاز به نمونه برداری باشد. در یک نمونه برداری، یک نمونه بافتی از تومور برداشته می شود. این نمونه زیر میکروسکوپ مورد آزمایش و تحلیل توسط پاتولوژیست (پزشکی که بیماری ها را با مطالعه سلول های غیر طبیعی شناسایی می کند) قرار می گیرد.
دو روش اصلی برای انجام نمونه برداری وجود دارد:
نمونه برداری سوزنی: در این روند، به شما یک بی حسی موضعی داده می شود. سپس پزشک شما یک سوزن را وارد تومور کرده تا بافتی را خارج سازد. نمونه برداری سوزنی معمولا در مطب پزشک انجام می شود. در برخی موارد، یک رادیولوژیست نمونه برداری سوزنی را انجام می دهد. در این مورد، یک تصویربرداری مثل عکس رادیولوژی, سی تی اسکن یا ام آر آی برای هدایت سوزن استفاده می شود.
نمونه برداری باز: در این روند، نمونه برداری در یک اتاق عمل انجام می شود. بعد از اینکه به شما بیهوشی عمومی داده شد تا به خواب بروید، پزشک شما یک برش کوچک ایجاد می کند تا بخشی از بافت را خارج کند.
دیگر آزمایشات
پزشک شما ممکن است یک آزمایش خون و ادرار برای کمک به تایید تشخیص تومور استخوان یا برای رد کردن دیگر بیماریها درخواست کند.
روش های درمان تومور استخوان
درمان تومور استخوان به دو صورت جراحی و غیر جراحی انجام می‌شود.
غیر جراحی
درمان تومور استخوانی خوش خیم در اکثر موارد به صورت درمان غیر جراحی است.
مراقبت‌ها و پیگیری‌های دوره‌ای: معمولا پزشک مراجعه مداوم شما به مطب برای بررسی بیماری، پیگیری‌های دوره‌ای با رادیولوژی و آزمایشات مختلف را تجویز می‌کند.
دارودرمانی: دارودرمانی نیز در درمان ممکن است موثر باشد.
در صورتی که تومور بد خیم باشد، پزشک روش‌های درمانی زیر را بسته به نوع بیماری و پیشرفت آن تجویز می‌کند.
رادیوتراپی: با کمک اشعه ایکس ری با دوز بالا، سلول‌های سرطانی کوچک را از بین می‌برند و باعث کوچک شدن تومور می‌شوند.
شیمی درمانی: با این روش سلول‌های تومور را به که وارد جریان خون شده‌اند، از بین می‌برند. این سلول‌ها را نمی‌توان با اسکن و آزمایش تشخیص داد و زمانی که خطر انتشار آن بسیار بالا باشد، استفاده می‌شود. بیمار به روش وریدی، تزریق داخل ورید یا قرص و کپسول شیمی درمانی می‌شود.
درمان جراحی
زمانی که بیمار به تومور استخوانی بدخیم مبتلا باشد و سایر روش‌های غیرجراحی که در بالا عنوان شد، موثر نبوده است، از روش جراحی استفاده می‌شود که عبارت‌اند از:
خارج کردن تومور: اگر تومور خوش خیم باشد، پزشک با عمل جراحی آن را خارج می‌کند.
جراحی برای نجات اندام: خارج کردن قسمت سرطانی شده بدن و بخشی از بافت سالم اطراف آن؛ پزشک سعی می‌کند تا جایی که امکان دارد تاندون‌ها، اعصاب، عروق خونی و عضلات سالم را نگه دارد.
قطع عضو: با این روش تمام قسمت‌هایی از عضو که درگیر سرطان است، قطع می‌شود. زمانی که پزشک با تومور بزرگی مواجه باشد این روش را انجام می‌دهد.
کلام آخر
در این مطلب سعی کردیم در مورد سرطان استخوان، درمان، روش تشخیص، علائم و دلایل ایجاد بگوییم. توصیه می‌کنیم در صورتی که هرکدام از علائم و نشانه‌های گفته شده در این مطلب را داشتید، حتما در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مورد معاینه قرار بگیرید.