تعویض مفصل زانو
تعویض مفصل زانو شیوه جراحی است که در آن، مفصل مصنوعی که همان پروتز نام دارد، جایگزین مفصل آسیب دیده می شود. زانو، مفصل محوری است که نقش اصلی و اساسی در حرکت قسمت های تحتانی را بر عهده دارد. هنگامی که درد مفصل زانو بسیار شدید است و درمان های غیر جراحی نمی توانند درد را کنترل کنند، آرتروپلاستی یا تعویض مفصل زانو بهترین روش است. این روش می تواند هم درد مرتبط با استئوآرتریت زانو را بهبود بخشد و هم عملکرد زانو را بهتر کند. در واقع زمانی درد زانو به بالاترین حد خود می رسد که غضروف مفصل آن تحلیل رود. این مورد باعث ساییدگی دو استخوان به یکدیگر می شود و در نتیجه حرکت را برای فرد دردناک می کند.
آناتومی مفصل زانو
زانو، یکی از بزرگ ترین مفاصل بدن است و سالم بودن این مفصل در توانایی فرد در راه رفتن تاثیر می گذارد. زانو، از سه بخش استخوان فمور(ران)، تبیا (ساق) و کاسه زانو تشکیل شده است. انتهای این سه استخوان به یکدیگر متصل می باشد. این قسمت توسط غضروف پوشیده شده است، تا امکان حرکات آسان استخوان نیز فراهم گردد.
رباط های بلند، فمور و تبیا را در کنار هم نگه می دارند و در نهایت باعث مقاومت و استحکام عضلات زانو می شوند. تمامی سطوح زانو، توسط مایعی لزج به نام غشای سینوویال پوشیده می شوند، این مایع باعث لغزش می شود و از ساییدگی استخوان ها بر روی یکدیگر نیز پیشگیری می کند.
جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو ، به بیمارانی توصیه می شود که در پی آسیب، صدمه و یا آرتریت، از درد در ناحیه زانو رنج می برند. استئوآرتریت که بیماری تخریبی مفاصل است و با ساییدگی مفصل زانو همراه است، یکی دیگر از دلایل انجام این جراحی می باشد. این قبیل آسیب های زانو، با درد و سفتی مفصل همراه است و فرد به هنگام انجام کارهای ساده و روتین خود نیز با مشکل روبرو خواهد شد.
انواع جراحی تعویض مفصل زانو
به طور کلی این جراحی به دو دسته تقسیم میشود:
جراحی تعویض کامل مفصل زانو: (TKR)
در این عمل قسمت‌هایی از هر دو طرف مفصل زانو نیاز به تعویض دارند.
جراحی تعویض جزئی مفصل زانو: (PKR)
تنها یک طرف از مفصل زانو نیاز به تعویض دارد و نه کل ساختار آن که طبیعتا این نوع جراحی مدت زمان بستری و دوران نقاهت کوتاه‌تری دارد.
جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام می شود؟
جراح ارتوپدی که قصد تعویض مفصل زانوی بیمار را دارد، باید ابتدا شرایطی مانند سن، وزن، اندازه و شکل زانو، فعالیت های روزانه بیمار و عوامل متعدد دیگررا در نظر بگیرد و سپس نسبت به انتخاب شیوه عمل و نوع پروتز اقدام کند.
جراحی تعویض مفصل زانو یک فرآیند ۱ تا ۲ ساعته می باشد. این عمل با بیهوشی عمومی و یا بیهوشی نخاعی از راه کمر انجام می شود و لازم به ذکر است در اکثر موارد بیهوشی از طریق کمر انجام می پذیرد. جراح ارتوپدی ابتدا یک برش 12 تا 25 سانتیمتری ایجاد می کند. سپس استخوان و غضروف ها را با برداشتن سطوح آسیب دیده تیبیا (استخوان درشت‌نی)، فمور (استخوان ران) و گاهی کشکک آماده جراحی می کند. سپس ایمپلنت ها (قطعات فلزی یا پلاستیکی) توسط سیمان در استخوان ها قرار داده می شوند و سبب می شوند تا عملکرد زانو بهبود یافته و زانو ترمیم شود. بسته به مورد، جراح ممکن است کشکک را هم بازسازی کند. در نهایت، جراح یک قطعه ی پلاستیکی با استحکام بسیار بالا بین عناصر فلزی قرار می دهد که باعث می شود سطوح صاف و صیقلی روی آن به راحتی حرکت کنند.
جراحی تعویض کامل مفصل زانو شامل تعویض کامل سطوح مفصلی زانو است. در حالی که در جراحی جزئی تعویض مفصل زانو، فقط قسمت آسیب دیده تعویض می شود. عمل تعویض مفصل زانو به طور جزئی جراحی کم تهاجمی است و نیاز به دوره بهبود کمتری دارد. ارزیابی های قبل از عمل به جراح کمک خواهد کرد که بهترین روش را که برای شما نیز مناسب تر است، انتخاب نماید.
عوامل آسیب دیدگی مفصل زانو کدام‌اند؟
آرتروز شایع‌ترین عامل آسیب‌دیدگی مفصل زانو و در نتیجه رایج‌ترین علت اقدام به جراحی تعویض مفصل زانو است. اما علاوه بر این بیماری، عوامل دیگری هم موجب آسیب‌دیدگی مفصل زانو می‌شوند که عبارت‌اند از:
نوعی از آرتروز که بر اثر آسیب به مفصل حین یک سانحه مانند تصادف رخ می‌دهد که موجب شکستگی استخوان‌های اطراف زانو، پارگی تاندون‌ها و آسیب‌دیدگی غضروف‌ها میشود.
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی یک بیماری سیستمیک و مزمن است. شیوع این بیماری در جهان حدود یک درصد بوده و معمولاً در سنین میانسالی بروز می‌نماید و در زنان شایع‌تر از مردان است.
نشانه‌های آرتریت روماتوئید:
چه زمانی تعویض مفصل زانو توصیه می شود؟
در صورت بروز علائم و نشانه های زیر، جراحی تعویض مفصل زانو توصیه می شود:
درد و سفتی در مفصل، به گونه ای که مانع از انجام کارها و فعالیت های روزانه فرد شود و زندگی روزمره را مختل کرده باشد.
دردی که حتی به هنگام خواب و استراحت نیز احساس می شود و مزاحم خواب و استراحت بیمار باشد.
عدم بهبود درد با روش های غیر جراحی، مصرف دارو و یا فیزیوتراپی و نیاز به مصرف مداوم مسکن
التهاب و تورم زانو
تغییر شکل و فرم زانو
عوارض جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو جراحی رایجی است و با انجام آن معمولا خطری شما را تهدید نمی‌کند. با این حال، مانند تمام جراحی‌ها احتمال بروز عوارضی وجود دارد، توجه داشته باشید که این عوارض به ندرت بروز پیدا می‌کنند. اهم عوارض ناشی از جراحی تعویض مفصل زانو عبارت‌اند از:
ترومبوز سیاهرگی عمقی: لخته‌شدن خون در پاها که می‌تواند به ریه‌ها رفته و باعث آمبولی ریه شود. آمبولی ریه می‌تواند باعث تنگی نفس، درد قفسه سینه و حتی ایجاد شوک شود.
عفونت : بیش‌ترین عارضه جدی، ریسک عفونت می‌باشد که در ۱٪ از بیماران رخ می‌دهد.
در صورت بروز عفونت پس از جراحی، لازم است تا طی یک جراحی دیگر پروتز‌های مصنوعی کاملا برداشته شود و با استفاده از آنتی‌بیوتیک باکتری‌های موجود ریشه‌کن شوند. در این صورت، پس از برطرف شدن عفونت لازم است تا طی یک جراحی مجدد، پروتز‌های جدیدی در مفصل زانو گذاشته شوند.
یکی دیگر از عوارض جراحی تعویض مفصل زانو فرسایش و استهلاک پروتز زانو است. در صورت انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین حتی اگر از مرغوب‌ترین نوع پروتز‌ها استفاده شده باشد احتمال آسیب دیدگی آنها بالا است اما خوشبختانه با رعایت‌کردن موارد زیر می‌توان از آسیب‌دیدگی و فرسایش پروتز‌های زانو جلوگیری کرد:
اقدامات قبل از جراحی تعویض مفصل زانو دکتر محتشم الماسی زاده
قبل از جراحی، مفصل زانو به طور کامل معاینه و بررسی می شود، تا پزشک از سلامت بدنی و هم چنین روند بهبودی بعد از عمل، اطمینان یابد.
مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
جراحی تعویض مفصل زانو ، در حدود یک ساعت و نیم تا سه ساعت طول می کشد. بعد از مرخص شدن از بیمارستان، فرد بایستی یک سری اقدامات و مراقبت ها را در نظر داشته باشد و آن ها را رعایت کند.
این جراحی کم و بیش با درد همراه است، به همین خاطر، داروهای مسکن، داروهای ضد التهابی و یا بی حس کننده های موضعی برای فرد در نظر گرفته می شود. این نکته را در نظر داشته باشید که مصرف این داروها بایستی با تسکین درد، قطع شوند، زیرا که ممکن است فرد در طولانی مدت به مصرف آن ها اعتیاد پیدا کند.
بلافاصله پس از اتمام جراحی، بیمار به مدت یک الی دو ساعت به اتاق ریکاوری انتقال داده میشود. مدت زمان بستری شدن بیمار بسته به شرایط کاملا متفاوت است. همچنین جراح برای کنترل درد به بیمار مسکن‌های تجویز می‌کند.
علاوه بر انجام تمرین‌های تنفسی از بیمار خواسته میشود تا به مرور میزان فعالیت خود را افزایش دهد. معمولا یک تراپیست او را راهنمایی خواهد کرد. پس از ترخیص از بیمارستان، لازم است تا بیمار در منزل یا یک مرکز فیزیوتراپی تا مدتی مرتبا تحت درمان قرار بگبرد.
بهتر است فرد راه رفتن را به کمک عصا و یا واکر آغاز کند. راه رفتن حتی برای مسافت های کوتاه، از لخته شدن خون در پا و یا خشک شدن عضلات پیشگیری می کند.
مراقبت از زخم ها و بخیه ها، از دیگر اقداماتی است که باید از سوی بیمار رعایت شود. زخم بایستی مرتب بررسی و علائمی مانند قرمزی، التهاب و افزایش درد، که نشانه ای از عفونت هستند، در همان مراحل اولیه تشخیص داده شوند.
برای بهبودی هر چه سریع‌تر لازم است از مواد غذایی حاوی پروتئین، کلسیم، ویتامین سی و ویتامین دی استفاده کنید. همچنین از مصرف کافئین، الکل، شکر و نمک بیش از اندازه خودداری شود چرا که مصرف آنها با از بین بردن مواد مغذی بدن فرایند بهبود را به تاخیر می‌اندازد.
نتایج جراحی تعویض مفصل زانو (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
برای بسیاری از افراد، جراحی تعویض مفصل زانو با تسکین درد، بهبود دامنه حرکتی، و بهتر شدن کیفیت زندگی همراه می باشد. فرد 3 تا 6 هفته بعد از جراحی، قادر به انجام کارها و فعالیت های روتین خود می باشد.
اما فعالیت هایی مانند رانندگی کردن، تا زمانی که فرد قادر به خم کردن زانوی خود نباشد، ممنوع است.
بعد از جراحی، فرد بایستی مراقب آسیب و صدمات وارده به زانو باشد، زیرا که زانوی عمل شده بیشتر از قبل حساس می باشد.
اقدامات قبل از عمل تعویض مفصل زانو (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
قبل از اینکه به اتاق جراحی بروید لازم است تا تمهیداتی را در منزل خود مهیا کنید تا بعد از جراحی مشکلی برایتان پیش نیاید. تغییرات کوچکی می توانند منزل تان را به مکان ایمن تر و راحت تری برای دوره نقاهت تبدیل کنند. از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تعبیه میله های ایمنی یا دستگیره مناسب برای محیط حمام یا در کنار وان حمام
میله ها و دستگیره های ایمنی در کنار راه پله
صندلی ثابت برای اوایل دوره نقاهت که کفی و پشتی آن سفت و استوار است. همچنین دو دسته ی سفت در کنار آن قرار داشته و یک زیر پایی برای جلوی آن تعبیه شده باشد.
توالت فرنگی با ارتفاع مناسب
یک صندلی ثابت و محکم برای زمان حمام کردن
تمامی قالیچه ها و فرش هایی که به راحتی جابجا شده و لیز می خورند، جمع شوند.
سعی کنید در صورتی که در منزل دو طبقه سکونت دارید، تمامی وسایل ضروری خود را که برای زندگی روزمره به آنها احتیاج دارید، در یک طبقه جمع آوری کنید تا نیازی به بالا رفتن از طبقات نباشد.
مراقبتهای بعد از عمل تعویض مفصل زانو (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
موفقیت جراحی تعویض مفصل زانو به میزان زیادی به رعایت نکات و دستورالعمل های ارائه شده توسط جراح برای بعد از عمل، بخصوص در چند هفته اول بعد از عمل بستگی دارد.
بخیه یا گیره هایی بر روی زخم ناحیه جراحی وجود دارد. این بخیه ها چندین هفته بعد از جراحی برداشته می شوند. یا اینکه بخیه در زیر پوست زانو قرار دارد که این بخیه نیازی به کشیده شدن ندارد. از قرار دادن محل بخیه تا زمان بهبود کامل، در آب خودداری کنید.
کاهش اشتها برای چند هفته امری طبیعی است. برخورداری از یک رژیم غذایی متعادل و همراه با مکمل های حاوی آهن برای بهبود سریع تر زخم و برگشت قدرت دوباره ماهیچه می تواند بسیار مفید باشد.
نرمش کردن و ورزش آهسته، مخصوصاً در چند هفته اول بعد از عمل، یکی از ارکان اصلی بعد از این جراحی است. می بایست برخی از فعالیت های روزمره خود را به تاخیر انداخته و توقع دردهایی که با انجام برخی فعالیت ها یا در شب ها به سراغتان می آید، داشته باشید.
از انجام فعالیت های بیش از حد مانند نشستن و ایستادن بیش از حد طولانی، یا بالا رفتن مکرر از پله ها خودداری کنید.
رانندگی را تا زمانی که پاهایتان قدرت عکس العمل نشان دادن مناسب و کنترل کافی بر اندام را برای ترمز گرفتن و گاز دادن پیدا نکرده، به تاخیر اندازید.
عفونت بعد از تعویض مفصل زانو (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
عامل عفونت بعد از جراحی تعویض مفصل زانو باکتری می باشد و پیشگیری با آنتی بیوتیک قبل از عمل یک ضرورت است. بعد از جراحی تعویض مفصل زانو، استفاده از آنتی بیوتیکها برای 48 ساعت تا چند روز توصیه می شود.
از علائم رایج عفونت می توان به تب و لرز، افزایش قرمزی و حساسیت و ورم در ناحیه زانو، خروج ترشحاتی از ناحیه زانو و افزایش درد زانو در هنگام فعالیت و یا شب هنگام اشاره کرد.
افتادن بعد از جراحی زانو (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
افتادن بعد از تعویض مفصل زانو می تواند نتیجه عمل را تحت الشعاع قرار داده و نیاز به جراحی های ثانویه را سبب شود. پله ها یکی از موارد مهم و پرخطری می باشند که باید حتی المقدور از آنها، تا زمان بهبود کامل دوری شود. باید از واکر، عصا و استفاده از دستگیره های تعبیه شده در مکان های پرخطر استفاده شود، یا اینکه فردی که تعادل، انعطاف و قدرت لازم را داشته باشد بیمار را همراهی کند. در مورد این مسائل پزشک جراح نکات لازم را به بیمار متذکر شده و مراقبت های لازم را به وی گوشزد می کند.
آیا تعویض مفصل زانو می تواند با شکست رو به رو شود؟ (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
عدم موفقیت در جراحی تعویض مفصل زانو در برخی موارد نادر ممکن است رخ دهد. هنگامی این اتفاق می افتد که عفونت و یا جابجایی پروتز رخ دهد. در این صورت ایمپلنت شکسته شده در مفصل زانو لازم است تحت درمان قرار گیرد و یک مفصل جدید جایگزین آن شود.
چه کسانی مجاز به تعویض مفصل زانو نیستند؟ (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
علی رغم موفق و کاربردی بودن عمل تعویض مفصل زانو، می توان گفت این نوع جراحی برای تمامی افراد مناسب نیست، زیرا می تواند عواقبی از خود بر جای گذارد. افراد با شرایط زیر ، موارد مناسبی برای عمل تعویض مفصل زانو نیستند:
آیا تعویض مفصل زانو قد شما را بلندتر می کند؟ (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
بله، اکثر مردم احساس می کنند که بعد از جراحی تعویض مفصل زانو کمی قد بلندتر می شوند. زیرا اکثر مشکلات آرتریت می تواند به تخریب غضروف و انحراف زانو و در نتیجه کوتاه تر شدن قد منجر شود و به این ترتیب تعویض مفصل زانو بدون شک می تواند باعث ایجاد تغییر شود. به خصوص در بیمارانی که پاها به شدت پرانتزی شده با اصلاح انحراف زانو و صاف شدن زانو حتی تا 3-2 سانت به قد بیمار می تواند اضافه شود.
در چه سنی می‌توان اقدام جراحی تعویض مفصل زانو کرد؟ (در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
این جراحی برای هر فرد بالغی که دچار آسیب‌دیدگی شدید غضروف مفصل زانو شده باشد درنظر گرفته میشود. بعد از کامل شدن رشد استخوانی، در صورت لازم بودن جراحی تعویض مفصل، در هر سنی جراحی قابل انجام است.
مفصل مصنوعی زانو چه مدت عمر می کند؟ ( در وب سایت رسمی دکتر محتشم الماسی زاده)
معمولا پروتز زانو عمر مطلوبی دارد و به راحتی از کار نمی افتد اما دائمی هم نیست. در واقع بیمار می تواند با رعایت نکاتی حین انجام فعالیت های خود ، مدت زمان بیشتری از مفصل مصنوعی در زانوی خود استفاده کند.
توصیه های لازم معمولا توسط پزشک جراح ارائه می شوند که شیوه صحیح راه رفتن ، نشستن ، رانندگی کردن ، ورزش کردن و نکات دیگر را برای بیمار روشن میسازد.